De nieuwe fiches voor ouders zijn er!
AUG 23- Ontdek hier de nieuwe fiches voor ouders.
De coronapandemie heeft een impact op eet- en gewichtsproblemen. Verschillende studies proberen deze impact in te schatten en te begrijpen, en advies te formuleren om het welzijn van patiënten en hun omgeving te ondersteunen.
Recent worden er steeds meer onderzoeken gepubliceerd over de effecten van corona en de eerste lockdown in maart-april op eetgedrag en de ontwikkeling en herval van eetstoornissen. Heel wat onderzoekers zijn er in geslaagd om ondanks de onverwachte afkondiging van de lockdown en alle praktische uitdagingen die deze teweeg bracht, studies op te zetten om de effecten van de lockdown zowel in de algemene populatie als in de populatie met eetstoornissen te onderzoeken. Sommigen incorporeerden bevragingen in reeds lopende studies anderen hebben snel nieuwe studies opgesteld. Afhankelijk van de praktische uitdagingen waar de onderzoekers mee geconfronteerd werden, zijn er beperkingen aan de studies waarbij in de interpretatie van de resultaten rekening mee moet worden gehouden Zo werden de data voornamelijk online verzameld, waardoor de ES-diagnose, hervalstatus en klachten vaak zelf werden gerapporteerd. Bij sommigen onderzoeken werd de vragenlijst uitgestuurd naar een pool van gekende patiënten. In andere studies werden deelnemers gerekruteerd in de algemene populatie. In het ene onderzoek werd er enkel gevraagd of hun symptomatologie verergerd was; in andere onderzoeken werd de impact voor elk symptoom apart nagegaan.
De studies die hieronder beschreven worden, zijn allen internationale studies. Er zijn, zover wij weten, tot nu toe geen Belgische/Vlaamse studies gekend naar de invloed van de lockdown op eetgedrag en eetstoornissymptomen. Wel organiseerde Sciensano een gezondheidsbevraging tijdens de eerste lockdown in ons land waarin bij 34 000 mensen o.a. werd gepolst naar angst en depressieve klachten en specifieke voedingskeuzes. Indicaties voor verstoord eetgedrag of eetstoornissymptomen werden hierbij niet bevraagd.
Dat de lockdown een effect had op eetgedrag in de algemene populatie suggereert een Italiaanse studie (Di Renzo, et al., 2020). In deze studie werden een aantal vragen rond verstoord eetgedrag opgenomen. In volle lockdownperiode werden 602 Italiaanse respondenten bevraagd naar hun eetgedrag. Uit die resultaten bleek:
Dit zijn hoge cijfers, die doen vermoeden dat de coronacrisis en de lockdownmaatregelen een impact gehad kunnen hebben op ons eetgedrag. Maar, dit is een eerste exploratieve studie, en er wordt niet vergeleken met eetgedrag voordien. Er is meer onderzoek nodig om deze resultaten te valideren, en bovendien zijn deze resultaten zijn niet zomaar generaliseerbaar naar België.
Eén van de eerste onderzoeken die gepubliceerd werd rond de impact van de lockdown bij mensen met een eetstoornis, was een onderzoek van Fernández‐Aranda et al. (2020). Binnen deze studie werd de impact van de eerste 2 lockdown weken nagegaan bij 32 Spaanse eetstoornispatiënten: 38% van deze patiënten gaf aan dat hun eetstoornis symptomatologie verergerd was. Dit word ook bevestigd in twee andere studies uit Spanje (Graell et al., 2020; Baenas et al., 2020) waarbij respectievelijk 41.9% en 25% aangeeft dat hun symptomen verergerd zijn. Binnen een studie uit het Verenigd Koningrijk gaf zelfs 86.7% aan dat hun symptomen verergerd waren door de pandemie. Binnen een Italiaanse studie (Castellini, et al. 2020) waarin 74 patiënten tijdens hun behandeling werden opgevolgd werd zowel de behandeling als de bevraging verder gezet tijdens de lockdown, hierdoor had men twee meetmomenten voor de lockdown (T0 en T1) en één meetmoment in de lockdown (T2). Uit de resultaten bleek voor patiënten met boulemia nervosa (BN) dat de totale score op de EDE-Q voor patiënten met BN significant daalde tussen T0 en T1 maar constant bleef tussen T1 en T2. Voor patiënten met Anorexia Nervosa (AN) werd er zowel tussen T0 en T1 en T1 en T2 een significante daling geobserveerd. Patiënten met AN hadden bovendien tussen zowel T0 en T1 en T1 en T2 een significante stijging in BMI terwijl de BMI van patiënten met BN tussen de verschillende meetmomenten zo goed als constant bleef. Tegelijkertijd rapporteerde men voor BN een stijging van het aantal eetbuien per week tussen T1 en T2 en voor zowel AN & BN een toename in fysieke activiteit tussen T1 en T2. In een Duitse studie (Schlegl et al., 2020) bij patiënten met anorexia nervosa die in 2019 ontslagen werden van een residentieel behandelingsprogramma gaf 41.5% aan dat de eetstoornissymptomatologie tijdens de lockdown was verergerd. Op symptoomniveau gaf een meerderheid van de deelnemers aan dat het heel wat symptomen op cognitief niveau (eetstoorniscognities) waren toegenomen. De toename van gedragssymptomen was afhankelijk van het symptoom zelf: 47, 1% gaf bijvoorbeeld aan dat men meer restrictief was gaan eten terwijl 25% aangaf maaltijden over te slaan. De meerderheid van de deelnemers (73%) in deze studie gaf aan dat ze hun gewicht hadden kunnen behouden. In een studie die een bevraging organiseerde in zowel de Verenigde Staten als Nederland (Termorshuizen et al. 2020) gaf 49% van de Amerikaanse deelnemers en 29% van de Nederlandse deelnemers aan dat men de laatste 2 weken minsten 1 eetbui deed, voor restrictief eten waren de cijfers: 76% en 63% voor de respectievelijk Amerikaanse en Nederlandse deelnemers. Bovendien gaven 57% van de Amerikaanse deelnemers en 62% van de Nederlandse deelnemers aan dat men de voorbije 2 weken meer compensatiegedrag had vertoond door factoren gerelateerd aan de coronacrisis.
Het is op zich niet verwonderlijk dat de opkomst en verspreiding van het coronavirus en de lockdownmaatregelen een impact hebben zowel in de algemene populatie als bij de populatie met eetstoornissen. Het coronavirus is een stressor die tot ongerustheid, spanning en stress kan leiden. Uit de COVID-bevraging van Sciensano, bleek dat angstklachten in vergelijking met laatste bevraging in 2018 sterk waren gestegen. Anderzijds vallen er door de maatregelen heel wat factoren weg die mensen in normale omstandigheden kunnen helpen om met de spanning en angst om te gaan: sociale contacten, sportactiviteiten, hobby’s en vrijetijdsbesteding, dagstructuur en een zinvolle dagbesteding. Uit de COVID-bevraging van Sciensano bleek bijvoorbeeld dat mensen die minder konden terugvallen of zich minder gesteund te voelen door vrienden en familie een sterkere toename van angstklachten hadden. Ook mensen bij wie het werk onderbroken werd ontwikkelden meer angstklachten dan zij die, al dan niet van thuis uit, verder konden werken. Wanneer de angst toeneemt maar heel wat “gezonde” coping wegvalt kan het zijn dat sommigen mensen eten gaan gebruiken als een manier om met de angst om te gaan zoals ook blijkt uit bovenstaande studie van Di Renzo et al. (2020). Dit wil echter nog niet zeggen dat al deze mensen een eetstoornis hebben of zullen ontwikkelen. Maar deze gedragingen maken mensen wel meer at risk voor de ontwikkeling van een eetstoornis.
De terugvalcijfers bij patiënten met een eetstoornis zijn vergelijkbaar met de terugvalcijfers onder “normale omstandigheden”. Onderzoek toont aan dat 31% (Berends, Boonstra, & van Elburg, 2018). van zorgvragers die hersteld zijn van AN terugvallen. Voor BN liggen de cijfers tussen de 21 tot 55% en voor BED liggen de cijfers tussen de 20 tot 30% (Noordenbos & van Elburg, 2018) waarbij het risico vooral verhoogd is in de eerste twee jaar na behandeling (Berends, van Meijel & van Elburg, 2010). De kans op terugval neemt toe bij spannende, stresserende of hoog risico situaties, de verspreiding van het coronavirus en de lockdownmaatregelen hebben voor een veelvoud van dat soort situaties gezorgd hebben. Dat er bij een substantieel deel van de patiënten sprake is van een terugval hoeft dus niet te verwonderen.
Bovendien is het mogelijk dat bepaalde risicofactoren (slankheidsideaal, perfectionisme, enz…) die reeds aanwezig waren ook sneller of gemakkelijker doorspelen omdat een aantal beschermende factoren door corona of de lockdown zijn weggevallen. In een recent onderzoek (Puhl et al. 2020) werd er bijvoorbeeld een verband gevonden tussen eerder ervaren gewichtsstigmatisering en de waarschijnlijkheid op eetbuien tijdens de lockdown. Deelnemers die in 2018 hadden aangegeven gewichtsstigmatisering te ervaren waren 3 keer waarschijnlijker om tijdens de lockdown eetbuien te hebben, zelfs indien er gecontroleerd werd voor eetbuigedrag in 2018, BMI, geslacht, ras en SES.
Daarnaast kwam er uit deze bevragingen ook naar voor dat de corona-pandemie en de bijhorende lockdownmaatregelen tot situaties hebben geleid die specifiek triggerend kunnen zijn voor eetstoornispatiënten (Branley-Bell & Talbot, 2020; Cooper et al., 2020, Rodgers, et al., 2020). Door het hamsteren bij het begin van de lockdown waren bepaalde producten die voor sommige patiënten als veilig voedsel worden gezien plots niet meer te verkrijgen, wat tot heel veel stress en spanning kon leiden. Bovendien kunnen grote hoeveelheden gehamsterd voedsel in huis eetbuien uitlokken. In verschillende studies gaven patiënten ook aan dat men door de lockdown meer tijd doorbracht op sociale media waarbij de inhoud vaak als triggerend werd ervaren. Daarnaast gaf men aan zich meer bewust te zijn van het uiterlijk door meer online videocontact. Ook de media-aandacht voor de extra coronakilo’s leidde bij veel patiënten tot ongerustheid en spanning. Anderen gaven ook aan dat men door de isolatie ongemerkt gewicht kon verliezen en de ES zijn gang kon laten gaan. Ook meer of net minder mogelijkheden om te bewegen werd door sommige patiënten als triggerend ervaren.
Het ziet er naar uit dat we nog een tijdje met het coronavirus zullen moeten leven. Hoogstwaarschijnlijk zullen periodes van maatregelverstrenging en -versoepeling elkaar afwisselen. Op basis van verschillende kwalitatieve onderzoeken (Branley-Bell & Talbot, 2020; Cooper et al., 2020, Rodgers, et al., 2020; Fernández‐Aranda et al., 2020) kunnen er strategieën en interventies geformuleerd worden die de impact van de lockdown en de maatregelen tegen de verspreiding van het coronavirus kunnen verminderen.
Algemene bevolking
Patiënten met of herstellende van een eetstoornis
Meer inspiratie voor strategieën en interventies vind je in de tabellen horende bij het artikel van Fernández‐Aranda et al., 2020. Je vindt deze ook in dit nieuwsbericht.
De coronacrisis en bijhorende maatregelen beheersen al maanden het dagelijks leven, de maatschappij en de media. Het is niet zo vreemd dat de soms vergaande maatregelen tegen het coronavirus spanning geven die ook ‘normaal’ eetgedrag onder druk zet. Ook de kans op terugval van herstellende patiënten kan ‘onder spanning’ verhogen. Toch kunnen we met een goede “corona” hervalpreventieplan zoals bij elk ander hervalpreventieplan de kans op terugval verminderen. Bekijk daarbij als hulpverlener de coronacrisis vanuit een eetstoornisbril: wat aan deze crisis maakt dat deze extra moeilijk is voor patiënten met een eetstoornis? Bevraag aan jouw patiënten hoe de coronacrisis hun leven bemoeilijkt. Bevraag wat er nog goed gaat en zoek samen naar manieren waarop jouw patiënt deze coronacrisis kan doorkomen en zich kan voorbereiden op de moeilijkheden die bij deze crisis horen.
Meer lezen?
Eetexpert probeert hulpverleners, patiënten en naasten zo goed mogelijk te ondersteunen met informatie en tools. Het volledige dossier vind je hier: www.eetexpert.be/covid-19-dossier-eetexpert/