Inhoudsopgave
Speciale doelgroepen
Eetproblemen bij mensen met autisme – een normale zaak
Voor veel mensen is leren eten iets vanzelfsprekends. Maar kinderen (en vaak ook jongeren en volwassenen) met autisme en eetproblemen zijn eerder regel dan uitzondering. Iets nieuws leren, prikkels verwerken en informatie afleiden uit de omgeving zijn vaak moeilijk bij autisme, allemaal vaardigheden die belangrijk zijn bij het (leren) eten.
Kinderen met autisme hebben moeite bij het aanleren en automatiseren van bewegingen, zijn over- of ondergevoelig voor bepaalde zintuigelijke prikkels en kunnen moeilijk informatie afleiden uit de context (bv. eetregels). Eten is heel complex, en omvat motoriek, zintuigelijke prikkels, en informatie afleiden. Het is dus logisch dat veel kinderen met autisme eetproblemen hebben.
Leren eten – een uitdagende taak
Leren eten is een uitdagende taak in het ontwikkelingsproces van een kind. Op motorisch vlak leren baby’s hun tong en tandjes te gebruiken: van het doorslikken van melk, naar het verwerken van brokjes in de pap, tot het maken van kauwbewegingen bij vast voedsel. Op sensorisch vlak is eten een bron van nieuwe prikkels. Een baby leert dagelijks onbekende smaken, geuren en texturen kennen. Moedermelk en huisbereide maaltijden smaken altijd een beetje anders. Bovendien kunnen baby’s smaakprikkels pas verwerken wanneer het voedsel effectief in hun mondje zit. Ze hebben nog geen voorstelling van wat ze op hun bord zien liggen, wat kan zorgen voor verrassende ervaringen. Die voorstelling groeit uit ervaring en door de denkontwikkeling. Kinderen leren wat eetbaar is en wat ze kunnen verwachten als ze eten, door de combinatie van het uitzicht, geur en smaak van voedsel, en de omgeving of context waarin gegeten wordt. Ze leren bijvoorbeeld dat citroen zuur is, middageten warm is etc. Zo leert het kind inschatten of het veilig is om iets te eten. Tot slot leren kinderen de sociale context kennen rond eten. Ze ontdekken allerlei eetregels zoals ‘frietjes mag je met de handen eten’ en de uitzonderingen op deze regels.
Kinderen met autisme ondersteunen in eetgedrag
Moeten kinderen met autisme dezelfde doelen halen als kinderen zonder autisme, en waar leg je de lat? Een goede richtlijn hierbij is: laat het eetgedrag toe dat het kind op medisch vlak gezond is? En is het eetgedrag aanvaardbaar binnen de sociale omgeving waarin het kind zich bevindt? Het is dus niet de bedoeling om het kind onder druk te zetten om graag te eten of alles te lusten als dit niet nodig is vanuit gezondheidsredenen (bv. er is geen ondervoeding, het kind eet geen onveilige dingen) of vanuit sociale argumenten (het kind bevindt zich doorgaans in een omgeving die rekening houdt met de kenmerken van autisme, zoals een aangepaste school, bij ouders of zorgfiguren die zich aanpassen aan wat het kind met autisme nodig heeft etc.).
Je kan een kind met autisme helpen door rekening te houden met de zintuigelijke prikkelgevoeligheid van het kind en door te verhelderen en verduidelijken wat precies verwacht wordt van het kind. Dit kan al spelenderwijs, waarbij de sociale regels rond beleefd eetgedrag tijdelijke op de achtergrond mogen blijven. Wanneer het kind op medisch vlak gezond is en sociaal gezien niet door de mand hoeft te vallen, is een mooi doel bereikt.
Selectief eten en ARFID bij autisme
Strak beeld van hoe voedsel eruit moet zien, smaken, ruiken
Vaak zien we dat mensen met autisme eerder selectief eten. Slechts een beperkt aantal voedingsmiddelen zijn aanvaardbaar. En wat die soorten voeding dan zijn, verschilt van persoon tot persoon. Wat wel en wat niet op het bord mag, kan gelinkt zijn aan een strak beeld rond hoe voedsel eruit moet zien, ruiken, of smaken. Zo kan de persoon met autisme slechts een beperkt aantal voedingsmiddelen als veilig, eetbaar of lekker ervaren. Vanaf het moment dat het voedsel er anders uitziet, wanneer een recept verandert of als de bereidingswijze niet correct is, kan dit stress en angst oproepen. Je kan dit zien als neofobie of angst om iets ‘nieuws’ te proeven. Het is belangrijk om begrip te tonen voor deze stressvolle ervaringen aan tafel. Mensen zonder autisme merken vaak niet dat er iets veranderd is aan het voedingsmiddel omdat hun zintuigen deze kleine veranderingen uitfilteren.
Overgevoelig en ondergevoelig voor prikkels
Mensen met autisme ervaren zintuigelijke prikkels ook vaak anders – sterker, of net veel zwakker. Voedsel geeft heel wat prikkels aan de zintuigen, zoals geur, smaak, uitzicht en textuur.
- Voor mensen die overgevoelig zijn aan prikkels, kan een bord gevuld met veel verschillende kleuren te belastend zijn, of kan een snuifje zout als een volledig vat zout smaken.
- Bij erg lage gevoeligheid voor prikkels, kunnen kinderen een voorkeur hebben voor krakend (luid) voedsel, of voor pikante smaken.
Heel wat kinderen met ASS zijn dan ook erg selectief of kieskeurig in het voedsel dat ze aanvaarden. Selectief eetgedrag maakt kinderen zowel kwetsbaar voor ondergewicht als voor overgewicht.
Autisme en eetstoornissen
Mensen met autisme kunnen ook een eetstoornis ontwikkelen. We zien vooral een samenhang tussen ASS(-trekken) en anorexia nervosa (AN). Bij personen met autisme verloopt het herstel van een eetstoornis moeilijker. De stoornis blijft hardnekkiger aanwezig. Autisme wordt dan ook gelinkt aan langdurige eetstoornissen.
Op de kalender rond autisme en eetproblemen dit voorjaar
Online workshop ARFID bij kinderen/jongeren
DI 06 JUN // 9U TOT 12U
Online supervisiegroep eetproblemen bij ASS
Di 23 mei // 13u tot 15u
Webinars
Verwijslijn eetproblemen
Herken je bepaalde signalen bij jezelf, bij je kind of in je omgeving? Heb je nood aan een gesprek met een psycholoog die vertrouwd is met de uitdagingen van autisme en eetproblemen, of heb je voedingsadvies nodig en weet je niet waar naartoe? Via onze verwijslijn eetproblemen bezorgen we je contactgegevens van hulpverleners in je buurt, bij wie je een vrijblijvend kennismakingsgesprek kan plannen. Je kan er terecht met vragen en zorgen over thema’s zoals voeding, eetgedrag, zelfbeeld en uiterlijk.
Zit je met een specifiek probleem of een vraag waarmee je niet verder kunt? Stel ze gerust, wij zoeken graag mee naar antwoorden. Bekijk onze contactgegevens.
Verdieping
- Samenvatting van de vorming van Thomas Fondelli over eetproblemen bij kinderen met ASS
- Samenvatting van de vorming van Els Smekens over het begeleiden van eetproblemen bij kinderen en jongeren met ASS
- Samenvatting van de vorming rond ASS, eetproblemen en eetstoornissen
- Vermijdende/restrictieve voedselinnamestoornis (ARFID)
Externe links
- ‘Participate!’ helpt autisme beter begrijpen en heeft ook een pagina rond eetstoornissen
- NokNok, een website met informatie en opdrachten voor jongeren om je goed in je vel te voelen
- PEACE Pathway (www.peacepathway.org) geeft handvatten uit de praktijk bij de behandeling van eetstoornissen bij personen met ASS
- Interview met een expert (National Eating Disorders Association, “Exerpts from the experts”)
- Atikel in VGCt magazine waarin experte Lotte Theuwis vertelt over autisme en eetproblematiek
