Behandeling
Visie op behandeling van eetstoornissen en gewichtsproblemen staat hieronder beschreven. De internationale richtlijnen geven volgende aanbevelingen voor de behandeling van eetstoornissen en gewichtsproblemen:
Hulpverlening richt zich op preventie en behandeling van eet- en gewichtsproblemen tegelijk omdat deze nauw met elkaar verbonden zijn. Hierbij geldt een “do not harm” benadering, waarbij doordacht gecommuniceerd wordt zodat goedbedoelde boodschappen geen andere risicofactoren kunnen verhogen. Zo kan een te gewichtsgefocuste benadering van overgewicht zorgen voor lijngericht of zwart-wit denken over eten, wat risicofactoren zijn voor het ontstaan van een eetstoornis. Daarnaast houdt doordacht communiceren in dat stigmatisering van eet- en gewichtsproblemen vermeden wordt. De hulpverlener hanteert een niet-beschuldigende, respectvolle en empathische houding.
De hulpverlener past zich bij de behandeling aan de motivatiefase van de patiënt aan, en speelt in op de nood aan autonomie, competentie en verbondenheid van de patiënt (zie ‘motivering’ voor meer informatie). Hierbij wordt rekening gehouden met de ICE (Ideas, Concerns & Expectancies) van de patiënt.
Het zorgaanbod verloopt volgens het model van stepped-care: naarmate de ernst van de problematiek, wordt het zorgaanbod afgestemd. Zo wordt de intensiteit verhoogd van het zorgaanbod, wanneer de problematiek ernstiger is, maar wordt er ook niet meer hulp aangeboden dan nodig. Voor duurzame resultaten is continuïteit van zorg noodzakelijk. De aanpak van de problemen gebeurt op lange termijn, en de patiënt wordt van opvolging voorzien.
De aanpak van overgewicht en obesitas richt zich prioritair op leefstijlverandering (met gezondheidsvoordelen en gewichtsreductie als gevolg). De focus ligt daarbij op het bevorderen van de gezondheid en niet op het bereiken van een schoonheidsideaal.
Eet- en gewichtsproblemen vragen om een integrale aanpak vertrekkende vanuit het biopsychosociaal model. Verkenning van voeding, beweging, en medisch-somatisch en psychosociaal functioneren is nodig, en de behandeling is multidisciplinair. Deze multidisciplinaire aanpak combineert deskundigheid in elk van deze domeinen.
Naast eventuele diagnostische problemen is medische opvolging nodig om de lichamelijke toestand te beoordelen en de urgentie van behandeling (eventueel noodzaak van opname in een kliniek) af te wegen. In elk geval moet steeds, ongeacht de ernst of duur van het gewichtsprobleem of de eetstoornis, een medisch onderzoek voorafgaan aan gelijk welke vorm van behandeling, ook al kan deze laatste in handen zijn van een niet-medicus.
Inschatting en ondersteuning van beweging is een belangrijke component van een gezonde leefstijl. Professionele ondersteuning is aangewezen in kader van (medische en functionele) comorbiditeiten bij overgewicht en obesitas. Het vinden van gepaste bewegingsintensiteit en frequentie kan ook een onderdeel zijn van de behandeling bij eetstoornissen, bv. als bewegingsdrang deel uitmaakt van de symptomen.
Om gepast voedingsadvies aan de cliënt te kunnen aanbieden, is begeleiding door een diëtist aangewezen. Deze werkt aan herstel van een evenwichtig voedingspatroon en een gezond gewicht. Mits ervaring met eet- en gewichtsproblemen kan de diëtist ook een belangrijke rol spelen in het bewustwordingsproces en de motivering bij cliënten die hun problematiek minimaliseren.
Een eet- en gewichtsprobleem kan samenhangen met belangrijke psychosociale problemen, zoals een negatief zelfbeeld, een problematische emotieregulering, ontwikkelingsproblemen, problemen in de relatie met gezinsleden of leeftijdsgenoten (bv. pestproblematiek), of sociaal-economische stressoren in het gezin. Bij kinderen en jongeren is er bovendien een belangrijke wisselwerking met de directe omgeving.
De meerwaarde van een multidisciplinair team komt duidelijk naar voor in de visie op behandeling van eetstoornissen en gewichtsproblemen. Deze zit in een combinatie van kennis, vakmanschap, onderlinge ondersteuning en gemeenschappelijke verantwoordelijkheid. In de praktijk gaat het om een samenwerking tussen een medicus (huisarts, kinderarts), een diëtist en een psycholoog (psychiater, orthopedagoog). Uiteraard moet elk ervaring hebben in de behandeling van eet- en gewichtsproblemen. Voor een goede samenwerking moet men elkaar kennen en elkaars taken, bevoegdheden en werkzaamheden respecteren. Men moet zorgen voor een goede afstemming van de behandeldoelen en het behandelplan, wat betekent dat men bereid is informatie met elkaar uit te wisselen.