Sport en eetproblemen
Sporters hebben een verhoogd risico op het vertonen van symptomen van een eetprobleem in vergelijking met de niet-sportende bevolking. In de sportclub speelt voeding een belangrijke rol. Hierdoor is er binnen de sportomgeving een verhoogde aandacht voor eet- en drinkgewoonten. De sportcontext is daarenboven een competitieve omgeving. Het lichaam is de tool om prestaties te behalen. Hierdoor ligt er ook een grote focus op het lichaam. Heersende mythes zoals ‘the thinner is the winner’ en sport-specifieke gebruiken zoals lichaamsmetingen, wedstrijdgewicht kunnen bijgevolg leiden tot een preoccupatie bij de sporter rond gewicht en lichaamsvormen, en problemen in het lichaamsbeeld. Sporters zijn bovendien uit zichzelf vaak gedreven personen en gevoelig voor perfectionisme. Dit maakt hen goede sporters, maar dit zijn eveneens eigenschappen die hen vatbaarder maken voor het ontwikkelen van eetproblemen.
Om in te schatten of je sporter risico loopt, kijk je naar de balans tussen de aanwezige beschermende factoren en risicofactoren:
| Algemene risicofactoren | Algemene beschermende factoren |
| Preoccupatie met gewicht en lichaamsvormen | Focus op een gezonde leefstijl i.p.v. gewicht |
| Negatief affect | Kunnen omgaan met problemen (emotieregulatie) |
| Problemen in zelfbeeld | Positief zelf- en lichaamsbeeld |
| Eten als manier om emoties te reguleren | Sterke eetvaardigheden |
| Interpersoonlijke problemen | Verbondenheid met familie, vrienden, sport team |
| Druk vanuit de omgeving | Mediaweerbaarheid |
Binnen de sportcontext worden een aantal specifieke situaties en activiteiten onderscheiden, die als ‘risicovol’ worden beschouwd. Het wordt aangeraden om extra waakzaam te zijn bij één van volgende gebeurtenissen:
Het hoge energieverbruik van sporters vraagt om voldoende energie-inname via voeding. Tegelijk zoeken sporters ter verbetering van hun prestaties naar een optimale energie balans en lichaamssamenstelling. Dit vraagt heel wat kennis en vaardigheden en maakt hen vatbaarder voor het ontwikkelen van Lage Energie Beschikbaarheid (Low Energy Availability; LEA), met mogelijk RED-S als gevolg.
Energiebeschikbaarheid (EA) = de hoeveelheid energie die beschikbaar is om de gezonde werking van het lichaam te ondersteunen, nadat de energie voor lichaamsbeweging werd afgetrokken van de energie-inname via de voeding.
Lage energiebeschikbaarheid (LEA) = Het gebrek aan energie om normale lichaamsfuncties van brandstof te voorzien, vanwege een onevenwicht tussen de totale energie- inname via voeding en de energie verbruikt door training. Langdurig lage energiebeschikbaarheid kan leiden tot RED-S of een eetstoornis
Lage Energie Beschikbaarheid kan optreden bij sporters zonder een eetstoornis, zoals door ontoereikende kennis over voeding of een gebrek aan eetlust in combinatie met een laag/normaal lichaamsgewicht, zware trainingsbelasting en weinig aandacht voor herstel. LEA kan eveneens een eetstoornis uitlokken. Symptomen van één van beide, vereist inschatting naar de aanwezigheid van de ander.
Evaluatie van de lichaamssamenstelling is heel gebruikelijk in de sport, maar de vraag is of het altijd nodig is en of het de gezondheid en het welzijn van de sporter garandeert. Meer en meer gaan er stemmen op om het wegen en meten sterk te verminderen en niet meer uit te voeren bij jonge sporters. Weeg- en meetmomenten blijken namelijk ten koste te gaan van een positief zelfbeeld en leggen een grote nadruk op gewicht. Ga daarom doordacht om met meten en wegen. Bekijk de huidige aanpak kritisch en stem de richtlijnen af met de federatie.
Wanneer er toch een meet- of weegmoment plaatsvindt, hou dan zeker rekening met onderstaande punten.
BASIS PRINCIPES:
VERTROUWELIJKHEID:
• Alle gegevens met betrekking tot de beoordeling van de lichaamssamenstelling (beoordeling, feedback, opslag van gegevens) moeten worden behandeld als vertrouwelijke medische informatie.
• De sporter moet worden geïnformeerd rond waar en voor hoe lang informatie wordt opgeslagen, en wie toegang heeft.
• Een sporter heeft het recht om te kiezen of toegang te weigeren tot hun lichaamssamenstellingsbeoordelingsgegevens
• Gegevens over de lichaamssamenstelling mogen niet worden weergegeven in een gemeenschappelijke ruimte
• Individuele beoordelingsgegevens over de lichaamssamenstelling mogen niet in groepsverband worden besproken
ZORGPUNTEN:
Bron: AIS, Body composition Assessment
Niet alleen activiteiten binnen de sportcontext kunnen een sporter vatbaarder maken, ook enkele persoonlijke eigenschappen en gebeurtenissen in het leven van een sporter, kunnen het risico op het ontwikkelen van een eetprobleem vergroten. Deze kunnen gebalanceerd worden, door extra aandacht voor het versterken van beschermende factoren.
Periodes van groei en/of puberteit vormen een risico op het ontwikkelen van een eetprobleem bij sporters: