Inhoudsopgave

Toolbox voor ouders van een kind met een eetstoornis

Toolbox - Een eetstoornis herkennen en begrijpen

Wat is er an de hand?
Eetstoornis herkennen
Risicofacoren
Gevolgen
De eetstoornis begrijpen
Wat is er an de hand?

Haperend eetgedrag, eetprobleem, of eetstoornis?

Video: Getuigenissen van ouders: kan je beschrijven hoe je je voelde toen je begon te merken dat je kind problemen had met eten? (verschillende problematieken: tijdelijke hapering, eetprobleem, eetstoornis)

Een tijdelijke hapering

Heel wat kinderen en jongeren maken wel eens een tijdelijke hapering door in het eetgedrag. Vaak kan je deze verandering begrijpen vanuit de ontwikkelingsfase waarin je kind zit.

  • tijdelijk weinig eten (bv. bij stress, bij ziekte, bij minder snelle groei)
  • tijdelijk selectief eten (bv. in de peutertijd, in de adolescentie om te experimenteren)
  • tijdelijk veel meer eten (bv. bij een groeispurt)

Een eetprobleem

Een eetprobleem is een verstoring in het gezonde eetgedrag die wat langer duurt. Het gaat niet meer om een ‘normale’ hapering in het eetgedrag. Het eetgedrag verloopt gespannen. Het eetprobleem concentreert zich vooral aan tafel en tijdens de eetmomenten, maar heeft geen invloed op de activiteiten in de tijd buiten het tafelen.

  • te veel eten
  • te weinig eten
  • selectief eten
  • eetbuien

Een eetstoornis

Een eetstoornis verstoort niet alleen het eetgedrag tijdens de maaltijdmomenten. Maar beinvloedt stilaan meer activiteiten tussen de maaltijdmomenten.

  • tijd met vrienden
  • beleving van het eigen lichaam
  • zelfbeeld
  • emoties
  • slapen
  • studeren of werken

De soorten eetstoornissen worden omschreven in de DSM-5.

  • anorexia nervosa
  • boulimia nervosa
  • eetbuistoornis (binge eating disorder)
  • gespecificeerde eetstoornissen, namelijk: nachtelijk eten, purgerende eetstoornis
  • ongespecificeerde eetstoornissen, voorheen de niet anderszins omschreven eetstoornis

In de media zie je daarnaast ook de termen verschijnen:

  • orthorexia
  • manorexia
  • pregorexia
  • spierdysmorfie
  • anorexia atletica

Aanvullend worden in de DSM-5 de voedingsstoornissen omschreven:

  • pica
  • ruminatiestoornis
  • ARFID

Eetstoornis herkennen

Een eetstoornis herkennen: signalen van AN, BN, en BED

Een eetstoornis herkennen en erkennen kan moeilijk zijn voor ouders en voor betrokken zorgverleners zoals de huisarts. Waar begin je?

Ga niet af op gewicht als signaal van een eetstoornis. Veel eetstoornissen gaan gepaard met een normaal gewicht.

Om van een eetstoornis te spreken zijn er signalen op vlak van:

  • eetgedrag
  • lichamelijke symptomen
  • sociaal functioneren
  • psychologisch welbevinden

Hieronder vind je checklists met signalen van een eetstoornis. Deze checklist kan je helpen om signalen te herkennen en erover te communiceren met je kind, je partner of een zorgverlener.

Checklists eetstoornissen

Checklist anorexia

Checklist boulimia 

Checklist eetbuistoornis

Risicofacoren

Wie krijgt een eetstoornis?

Eetstoornissen komen voor in alle lagen van de bevolking bij zowel meisjes als jongens. Maar sommige jongeren lopen wat meer risico. Hieronder vind je veel voorkomende factoren die kunnen meespelen.

  • Een omgeving met nadruk op slankheid (bv. klas, dansgroep, sportclub, vriendengroep, sociale media influencers …)
  • Persoonlijkheidsfactoren zoals weinig zelfvertrouwen, perfectionisme
  • Problemen in het gezin waarbij de jongere te zorgend wordt, alleen staat, onder spanning staat, …
  • Genetische en biologische factoren, zoals een familiale voorgeschiedenis van psychische problemen of eetstoornissen, diabetes, autismespectrumstoornis, vroege menstruatie,…

Waarom op dit moment een eetstoornis

De onmiddellijke aanleiding van een eetstoornis kan divers zijn.

  • grote verandering (verhuizing, nieuwe school)
  • verlies van een geliefd persoon
  • opmerkingen over het uiterlijk die als negatief worden ervaren
  • ernstige ziekte of diagnose (bij zichzelf of bij iemand uit de omgeving)
  • gepest worden
  • dieetgedrag
  • belangrijke prestatie (wedstrijd, examens)

De grootste groep waarin eetstoornissen ontstaan, bestaat uit jongeren die eigenlijk alleen maar een paar kilo willen kwijtraken, de ‘doorsnee afslankers’.

Opvallend is dat meisjes en jongens die uiteindelijk een eetstoornis ontwikkelen, vaak andere motieven hebben om af te slanken dan degenen die slechts een paar kilo’s willen afvallen.

  • Ze hopen meer zelfvertrouwen te krijgen of meer acceptatie door anderen. Omdat ze het begin van de afslankpoging als positief ervaren, zijn ze geneigd steeds verder te vermageren.
  • Bij de start van de afslankpoging voelde hij of zij zich te dik (onafhankelijk van het gewicht).
  • Ze stellen geen grenzen bij het afslanken, ze verleggen deze grens steeds naar een lager streefgewicht.

Specifieke risicofactoren bij jongens en mannen

Er zijn specifieke risicofactoren bij mannen (in onze cultuur).

Een eerste risicogroep voor het ontwikkelen van een eetstoornis vormen de mannen en jongens die sporten beoefenen waar slank zijn een voordeel is. Turners, lopers, jockeys, worstelaars, boksers, zijn kwetsbaar: Worstelaars en boksers kunnen in een lagere gewichtsklasse kwalificeren. Bodybuilders willen veel spieren hebben, desnoods door vloeistof of lichaamsvet sterk te beperken.

Een tweede groep met een hoger risico op een eetstoornis zijn homoseksuelen en transgenders, mogelijk door de druk die ze ervaren om aantrekkelijk te zijn en een geïdealiseerd lichaamstype na te streven (slank en gespierd).

Ook sociale media speelt een rol bij mannen. Net zoals bij meisjes en vrouwen, is de tendens om zich te vergelijken met het ideale mannelijke lichaamsbeeld aanwezig. Dit brengt onzekerheid met zich mee. De duidelijk omlijnde buikspieren (“six-pack”) en de V-vormige buik van de Griekse standbeelden zijn kenmerken van het ideale mannelijke lichaamstype. Omdat jongens en mannen vaak een bepaald gewicht en een bepaalde spiermassa willen bereiken, gaan ze soms ‘makkelijke oplossingen’ kiezen en bv. steroïden gebruiken om dit onmogelijk doel snel te bereiken. Andere middelen zoals proteine supplementen, Ephedra en creatine worden eveneens misbruikt. Deze supplementen kunnen gevaarlijk zijn voor de gezondheid en moeten echt worden afgeraden. Het blijkt dat atleten die geneigd zijn deze supplementen te gebruiken, ook een verhoogd risico op het gebruik van anabole steroïden vertonen.  Steroïde- gebruik kan leiden tot acné, borstontwikkeling, hartaanval of gestoord hartritme, prikkelbaarheid, depressie, kanker en seksuele problemen.

Gevolgen

De eetstoornis heeft gevolgen op veel vlakken

Eetgedrag en eetpatroon

Strikte diëten en/of eetbuien zorgen voor een verstoring van het eetgedrag en het eetpatroon. Er is geen normaal honger- of verzadigingsgevoel meer. Vooral emoties en gedachten bepalen het eetgedrag. En de gezonde behoeften van het lichaam komen steeds meer op de achtergrond.

Lichamelijk functioneren

Een eetstoornis heeft een impact op het lichaam. Afhankelijk van de symptomen kan er ondergewicht of overgewicht optreden. Zowel een extreem laag gewicht als een extreem hoog gewicht brengt risico’s met zich mee. Ook de manier waarop de jongere compenseert (braken, laxeren, extreem sporten…) veroorzaken lichamelijke symptomen en risico’s.

Negatieve stemming en problemen met emotieregulatie

Eén van de mechanismen die eetstoornissen onderhoudt is een gebrekkige emotieregulatie. Vaak zien we dat niet-eten of eetbuien functioneren als een manier om met een aantal problemen of moeilijke gevoelens om te gaan. Zo kunnen eetbuien en purgeergedrag dienen als afleiding van een negatief gevoel, of tijdelijk troost bieden.

Omdat een eet- of gewichtsprobleem vaak een rol speelt bij omgaan met allerlei gevoelens of emoties (onzekerheid, eenzaamheid, verdriet, kwaadheid) is bewustwording van eigen emoties en stemmingswisselingen belangrijk om vervolgens gepaste copingstrategieën te kiezen. Dit geldt ook voor kinderen met overgewicht die emotioneel eten hanteren als copingstijl om met angst om te gaan, bij gebrek aan andere emotieregulatiemechanismen.

Problemen in het zelfbeeld

Bij jongeren met eetstoornissen komt vaak een laag zelfbeeld of laag gevoel van eigenwaarde voor. Dit kan zowel oorzaak als gevolg zijn van de eetstoornis. Een negatieve zelfbeoordeling staat vaak centraal: in vergelijking met anderen voelt men zich meestal de mindere. Typisch komt dit tot uiting in negatief gekleurde denkpatronen. Kenmerkend is ook dat stemming en zelfwaardering kunnen schommelen volgens het gewicht op de weegschaal.

Relationeel functioneren

Een eetstoornis heeft een invloed op de manier waarop de jongeren met anderen omgaat. Ook roepen eetstoornissymptomen allerlei reacties uit bij mensen in de omgeving van de jongere: bij vrienden, in de klas en vooral in het gezin. Vaak zal de jongere zich steeds meer terugtrekken en isoleren van anderen. Ook defensieve reacties naar vrienden en familie komen vaak voor wanneer ze goedbedoelde commentaar geven over de veranderingen die ze zien.

Obsessie met gewicht en lichaamsvormen

Jongeren met een eetstoornis hebben vaak een negatieve lichaamsbeleving.

Lichaamsontevredenheid

Dit is de mate waarin je ontevreden bent over je lichaam, en een negatieve inschatting maakt van je lichaam. Zoals lichaamsvormen, gewicht en uiterlijk.

Kenmerken          

  • Je kind ervaart de eigen lichaamsomvang en -vormen als negatief
  • Je kind legt een sterke focus op gewicht en dit bepaalt de stemming
  • Je kind heeft weinig vertrouwdheid met het eigen lichaam
  • Je kind vergelijkt zijn of haar lichaam met dat van anderen
  • Het eetgedrag van je kind is lijngericht omdat hij/zij probeert het gewicht of uiterlijk te controleren

Lichaamsontevredenheid herkennen aan gedrag

  • Vermijding (bv. nooit in de spiegel kijken, nooit op de weegschaal gaan staan, nooit activiteiten doen waarbij het lichaam meer zichtbaar is zoals zwemmen, sauna)
  • Body checking (bv. lang in de spiegel kijken, foto’s nemen, zichzelf bekijken in ruiten van winkels, elke dag wegen)
  • Verbergen (bv. losse kledij dragen , bepaalde lichaamsdelen bedekken, plastische chirurgie)

Het streven naar een slanker uiterlijk of mooier figuur kan beschouwd worden als een poging om een negatief zelfbeeld te verbeteren vanuit de gedachte: “als ik er beter uitzie dan zal ik me ook beter voelen”. Velen hebben een vervormde perceptie van hun lichaam en/of vermijden lichaamscontact.

Veel kinderen met een eetstoornis blijken hun lichaam niet meer te kunnen of te willen voelen. Ze sluiten zich af voor allerlei lichamelijke sensaties. Dus niet alleen voor honger en verzadiging, maar ook voor warmte en kou, vermoeidheid en pijn.

Fiche: lichaamsbeeld

De eetstoornis begrijpen

Een eetstoornis gaat niet over eten

  • Het is een onhandige manier om met pijnlijke gedachten en gevoelens om te gaan. 
  • Er is een overwaardering van gewicht en lichaamsvormen.
  • Ze vinden zichzelf goed of slecht afhankelijk van de eetgewoonten, gewicht, of lichaamsvormen en de mogelijkheid om deze onder controle te houden.
  • Er zijn vooral gedachten en gedragingen rond lijnen en gewichtsverlies.  
  • Ze leggen zichzelf extreem strenge dieetregels op. Wanneer ze een regel niet kunnen volgen, voelen ze zich gefaald. He verlies van de zelfcontrole kan leiden tot eetbuien.
  • Na het verlies van de controle zullen sommigen compenseren door misbruik van laxeermiddelen, braken, overmatig bewegen…

Welke diagnose er uiteindelijk gesteld wordt, hangt af van de balans tussen lijngedrag, eetbuien en compensatiegedrag, die een impact heeft op het gewicht. 

Mechanismen die de eetstoornis in stand kunnen houden

  • Extreem perfectionistische houding – Dit is het extreem belang hechten aan het streven naar en bereiken van hoge doelstellingen, ondanks negatieve gevolgen. Deze jongerne kampen met faalangst en een zelfkritische houding. Dit kan zich uiten in het eetgedrag, waarbij falen overeenkomt met gewichtstoename.
  • Laag algemeen zelfwaardegevoel – Bij sommige jongeren hangt een negatief zelfbeeld niet enkel samen met het falen in gewichtscontrole, maar overheerst het op alle domeinen. Het maakt deel uit van de persoonlijkheid. Ze zie falen als een reflectie van zichzelf: als dit faalt, ben ik een gefaald persoon.
  • Stemmingsintolerantie – Sommige jongeren kunnen niet omgaan met bepaalde (meestal negatieve). Daardoor ontwikkelen ze allerlei manieren om met de emotie om te gaan. Ze proberen de stemming te neutraliseren of zich ervan af te leiden. Het kan hier gaan om automutilatie of middelenmisbruik, maar ook om eetbuien, purgeergedrag, of intensief sporten. De emotie lijkt zo heftig, dat ze ervan overtuigd zijn dat ze er niet mee kunnen omgaan. Een eetstoornis is dus een manier om met moeilijke emoties om te gaan (vermijden, verdoven, afleiden, leegte vullen). Ook kan het een vorm van controle en houvast zijn (veiligheid).
  • Relationele problemen – Relationele problemen kunnen controlegedrag en eetbuien uitlokken en het zelfbeeld ondermijnen. Het kan gaan om een drang naar en nood aan controle, door gezinsspanningen, opgroeien in een omgeving die veel druk legt op slankheidsidealen, overgevoelig zijn in het contact met anderen.

Lees meer

Verstoorde denkpatronen

Als je vermoed dat je kind een eetstoornis heeft, kan het moeilijk zijn om je voor te stellen waarom je kind zo worstelt met eten. Hier zijn enkele van de meest voorkomende gedachten die mensen met een eetstoornis ervaren. Deze gedachten geven je kind een vals gevoel van veiligheid en controle. Herken je patronen in de gedachtengang van je kind?

‘Zou moetens’ en vergelijken met anderen

  • Ik zou moeten sporten, dan voel ik me beter
  • Ik zou moeten vermageren
  • Ik heb zin in een hamburger, maar ik zou een slaatje moeten eten omdat dat gezond is.
  • Vandaag voel ik me ziek maar ik zou toch moeten sporten
  • Als ik er zou uitzien zoals (…), dan zou ik pas gelukkig zijn
  • ik zou ook zo slank en getraind moeten zijn als de mensen die ik online volg, anders hoor ik er niet bij
  • Ik zou zo veel mogelijk moeten sporten, en zo weinig mogelijk moeten eten

 Zwart-wit denken, alles of niets denken

  • Eerst moet ik sporten, dan pas kan ik eten
  • Ik ben niks aan het doen, dus ik moet niet eten (of niet zo veel)
  • Gisterenavond heb ik me laten gaan, dus vandaag eet ik niks
  • Volgens mij ben je alleen succesvol als je een perfect lichaam hebt
  • Alles wat ik eet, moet ik uitbraken
  • Ik kan pas gelukkig zijn als mijn maag leeg is

Generaliseren en catastroferen

  • Een slechte toets betekent dat ik dom ben en nooit een goeie job zal vinden. Het heeft allemaal geen zin.
  • Vorige week ging het goed, maar na die eetbui van daarnet is alles om zeep en komt het nooit meer goed
  • Als mijn gewicht niet genoeg naar beneden is gegaan, is dat een bewijs van hoe onsuccesvol ik ben in mijn leven

Labelen

  • Chips en chocolade zijn slecht en ongezond
  • Ik ben dik en lui
  • ik heb geen zelfcontrole
  • Voor mij is het verboden om frietjes en pasta te eten, dat soort voedsel maakt me dik
  • Niet eten is het enige waar ik goed in ben

Beschuldigen en persoonlijk nemen

  • Het is allemaal mijn eigen schuld, ik verdien het niet om lekker te eten
  • Als ik bijkom is dat mijn eigen schuld
  • Door al het geklaag en geruzie thuis heb ik urenlang moeten
  • snoepen om het van me af te kunnen zetten, ik kon er niks aan doen
Survey
OPGELET! Dit is de oude website van Eetexpert.