De nieuwe fiches voor ouders zijn er!
AUG 23- Ontdek hier de nieuwe fiches voor ouders.
Eetcompetenties - Workshop Kennisdag 2019
Wat is dat, eetcompetentie?
Ellyn Satter is een voedingsdeskundige en psychodynamisch therapeute die jarenlang werkte met mensen met een eetstoornis. Vanuit deze ervaring formuleerde zij het begrip eetcompetentie dat mogelijk een waardevol kader biedt niet alleen in het begeleiden van mensen met eetstoornis, maar ook bij volwassenen en kinderen met een wijde variatie aan eet- en gewichtsproblemen. In de workshop werd het kader voorgesteld en aan de hand van casusmateriaal verder uitgediept.
Volgens Satter (2007) is iemand voldoende eetcompetent als hij/zij voldoende vaardig is op 4 domeinen:
- Structuur: Plannen van maaltijden, tussendoortjes en wat er gegeten wordt. De tijd nemen om te eten.
- Attitude: Eten is gezellig en natuurlijk, voeding mag lekker zijn en genieten van eten en van de gegeten hoeveelheid mag.
- Acceptatie: Nieuw voedsel schrikt niet af, men durft proeven, nieuwe dingen verkennen en leert iets lekker te vinden.
- Regulatie: Luisteren naar ons lichaam als we eten: hebben we genoeg of nog honger?
Bij Eetexpert noemen we hen de 4G’s van eetcompetent gedrag, namelijk Geregeld, Gezellig, Gevarieerd en Genoeg.
Evenwicht tussen de verschillende vaardigheden
Om te spreken van eetcompetent gedrag moet iemand voldoende vaardig zijn op de vier vaardigheden. Dit wil zeggen dat het genieten van eten in combinatie staan met vaardigheden rond het luisteren naar honger en verzadigingssignalen, vaardigheden om evenwichtige maaltijden samen te stellen en te plannen en vaardigheden om zo gevarieerd mogelijk te eten. Op die manier wordt er een evenwicht bereikt tussen te weinig en te veel controle. Het kader geeft ruimte aan genieten maar wel binnen de afgebakende grenzen van de vaardigheden structuur en regulatie. Tegelijkertijd zorgt de vaardigheid acceptatie ervoor dat men zo gevarieerd mogelijk eet terwijl men geniet.
Terwijl een evenwicht tussen de vaardigheden zorgt voor eetcompetent gedrag zouden we kunnen zeggen dat bij een onevenwicht, d.w.z. dat bepaalde vaardigheden te weinig of te veel benadrukt worden, leidt tot verstoord eetgedrag.
Waarom werken met eetcompetenties?
Traditioneel wordt binnen de conventionele voedingsbegeleiding veel nadruk gelegd op de vaardigheid “structuur”. Cliënten krijgen advies op maat rond wat, wanneer en hoeveel ze best eten. Echter, vaak is een gebrek aan kennis rond dit domein niet de enige factor in het ontstaan van overgewicht/obesitas. Bovendien toont onderzoek aan dat er ook risico’s zijn aan het op een rigide manier vasthouden aan dieetregels: deze kunnen leiden tot eetverstoord gedrag en gewichtstoename. Door ook de andere vaardigheden van eetcompetentie mee te nemen in je begeleiding kan je je cliënt helpen het evenwicht te bewaren en zorg je ervoor dat je cliënt niet ‘doorschiet’ in te weinig of te rigide controle.
Ondersteuning hiervoor vinden we in het onderscheid tussen rigide en flexibel omgaan met dieetregels. Mensen die rigide omgaan met deze regels, denken vaak in een alles of niks termen: je mag iets de hele tijd eten (het is ‘goede’/gezonde voeding), of het mag helemaal niet (het is ‘slechte’/ongezonde voeding). Onderzoek toont aan dat net deze mensen een risico hebben op het ontwikkelen van eetverstoord gedrag en/of een gewichtstoename. Flexibele denkers houden rekening met wat goed voor hen is maar gunnen henzelf ook eens iets wat minder gezond is. Zij vertonen een gematigder eetpatroon en net deze mensen hebben een minder risico op eetverstoord gedrag en kunnen op langere termijn gemakkelijker hun gewicht behouden.
Door naast aandacht voor de vaardigheid structuur ook aandacht te hebben voor de andere vaardigheden kan je mensen dus begeleiden naar een gematigder eetpatroon dat minder risico’s heeft op eetverstoord gedrag of een gewichtstoename.
Hoe werken aan eetcompetentie?
Dus hoe doe je dat nu, werken aan de eetcompetenties met jouw cliënt? Satter geeft in haar boeken en artikels al een aantal suggesties, maar er lijkt geen officieel gevalideerd protocol te bestaan. Wel is het duidelijk dat er linken zijn met behandelprotocollen voor eetstoornissen en obesitas die nu al gebruikt worden, en kunnen heel wat van de technieken en interventies die in deze protocollen worden voorgesteld ook gebruikt worden om te werken aan eetcompetenties.
Eetcompetentie: een mogelijkheid tot maatwerk
De kracht van het eetcompetentiekader zit in de fundamenten die het kader heeft binnen verschillende theorieën. Het brengt heel wat zaken samen waarvan we weten dat ze belangrijk zijn: het geeft o.a. een antwoord op de dietary restraint theory maar er is ook aansluiting bij de zelfdeterminatie theorie of met het authoritatief opvoedingskader.
Bovendien is het kader een ideale manier om aan maatwerk te doen: je kan het kader gebruiken om bij elke cliënt afzonderlijk na te gaan waar het probleem zit, hier op in te zetten terwijl je ook de andere vaardigheden vasthoudt en monitort.
Daarnaast denken we dat het een makkelijke en begrijpbare manier is voor de cliënt om vat te krijgen op wat mogelijk het probleem is, en is het mogelijk een fijne manier om in te communiceren naar collega’s.
Referenties
- Satter (2007) Eating Competence: Definition and Evidence for the Satter Eating Competence J Nutr Educ Behav ;39(5 Suppl):S142-53.
- Lohse B, Satter E, Horacek T, Gebreselassie T, Oakland MJ. (2007) Measuring eating competence: psychometric properties and validity of the ecSatter Inventory. J Nutr Educ Behav. 39:S154-166.
Over de sprekers
Voedingsdeskundige Ilse Ulens werkt met personen met een eetstoornis in de eetkliniek van Broeders Alexianen Tienen en in haar privépraktijk. dr. Loes Stukken is klinisch psycholoog en werkt bij Eetexpert als wetenschappelijk medewerker.
Samen lichten ze het belang van eetcompetenties toe als tool bij de behandelingen van eet- en gewichtsproblemen.
